Tự kỷ, hay rối loạn phổ tự kỷ (ASD), là một tình trạng phát triển thần kinh ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và tương tác xã hội của một người. Các dấu hiệu và triệu chứng của tự kỷ thường xuất hiện trong những năm đầu đời và có thể biểu hiện khác nhau ở mỗi trẻ. Nhận biết sớm các dấu hiệu của tự kỷ là quan trọng để có thể can thiệp kịp thời, giúp trẻ phát triển các kỹ năng cần thiết. Dưới đây là một số biểu hiện của em bé bị tự kỷ.
1. Vấn đề trong giao tiếp
Một trong những biểu hiện rõ ràng nhất của tự kỷ là khó khăn trong giao tiếp. Trẻ tự kỷ thường gặp vấn đề với cả ngôn ngữ nói và không nói.
Ngôn ngữ nói:
- Chậm nói: Trẻ không nói hoặc có sự chậm trễ trong việc học nói. Một số trẻ có thể không nói được từ nào cho đến khi lên 2-3 tuổi.
- Lặp lại lời nói: Trẻ có thể lặp lại các từ hoặc cụm từ mà người khác nói (được gọi là echolalia) mà không hiểu nghĩa.
- Không sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp: Trẻ có thể không sử dụng ngôn ngữ để yêu cầu, chỉ dẫn hoặc chia sẻ cảm xúc.
Ngôn ngữ không nói:
- Thiếu cử chỉ: Trẻ ít hoặc không sử dụng cử chỉ như chỉ tay, vẫy tay, hoặc gật đầu.
- Không tiếp xúc mắt: Trẻ có thể tránh hoặc không duy trì tiếp xúc mắt khi giao tiếp.
- Biểu hiện khuôn mặt hạn chế: Trẻ có thể có ít biểu cảm trên khuôn mặt, khó khăn trong việc thể hiện cảm xúc qua nét mặt.
2. Hành vi lặp lại
Hành vi lặp lại là một đặc điểm phổ biến khác của tự kỷ. Trẻ có thể thực hiện các hành vi lặp lại theo một cách nhất định hoặc có sự ám ảnh với một số hoạt động hoặc đồ vật.
Hành vi vận động lặp lại:
- Vỗ tay, xoay tròn, hoặc lắc lư: Trẻ có thể thực hiện các động tác này liên tục và khó dừng lại.
- Xếp đồ vật: Trẻ có thể thích xếp đồ vật theo một thứ tự nhất định và cảm thấy khó chịu nếu thứ tự này bị thay đổi.
Ám ảnh với một số hoạt động hoặc đồ vật:
- Sự quan tâm đặc biệt: Trẻ có thể có sự quan tâm đặc biệt và mạnh mẽ đối với một số chủ đề như xe cộ, con số, hoặc đồ chơi cụ thể.
- Tuân thủ nghiêm ngặt thói quen: Trẻ có thể có các thói quen hàng ngày rất cụ thể và trở nên bối rối hoặc khó chịu nếu thói quen này bị thay đổi.
3. Khó khăn trong tương tác Xã Hội
Khó khăn trong tương tác xã hội là một biểu hiện quan trọng của tự kỷ. Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc hiểu và tham gia vào các hoạt động xã hội.
Khả năng chơi với người khác:
- Không quan tâm đến bạn bè: Trẻ có thể ít hoặc không quan tâm đến việc chơi với bạn bè hoặc tham gia vào các hoạt động nhóm.
- Chơi một mình: Trẻ có thể thích chơi một mình hơn là tham gia vào các trò chơi tương tác.
Khả năng hiểu cảm xúc:
- Không nhận biết cảm xúc của người khác: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc nhận biết và phản ứng với cảm xúc của người khác.
- Không chia sẻ cảm xúc: Trẻ có thể ít hoặc không chia sẻ cảm xúc của mình với người khác.
4. Sự phát triển bất thường
Sự phát triển bất thường hoặc không đồng đều cũng là một dấu hiệu của tự kỷ. Một số trẻ có thể phát triển các kỹ năng nhanh chóng trong một số lĩnh vực nhưng lại chậm trễ trong các lĩnh vực khác.
Phát triển ngôn ngữ:
- Chậm phát triển ngôn ngữ: Trẻ có thể có sự chậm trễ đáng kể trong việc phát triển kỹ năng ngôn ngữ.
- Mất kỹ năng ngôn ngữ: Một số trẻ có thể mất các kỹ năng ngôn ngữ mà họ đã học được.
Phát triển kỹ năng vận động:
- Khó khăn với các kỹ năng vận động tinh: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động cần kỹ năng vận động tinh như cầm bút, gắp đồ chơi nhỏ.
- Chậm phát triển kỹ năng vận động thô: Trẻ có thể chậm biết đi, chạy, hoặc nhảy.
5. Phản ứng khác thường với kích thích
Trẻ tự kỷ thường có phản ứng khác thường với các kích thích từ môi trường xung quanh.
Nhạy cảm với âm thanh, ánh sáng hoặc chạm:
- Nhạy cảm với âm thanh: Trẻ có thể phản ứng mạnh mẽ hoặc khó chịu với các âm thanh lớn hoặc đột ngột.
- Nhạy cảm với ánh sáng: Trẻ có thể nhạy cảm với ánh sáng mạnh hoặc có thể thích nhìn chằm chằm vào ánh sáng.
- Nhạy cảm với chạm: Trẻ có thể không thích được chạm hoặc ôm.
Không phản ứng với một số kích thích:
- Không phản ứng với tên gọi: Trẻ có thể không phản ứng khi được gọi tên, mặc dù thính giác bình thường.
- Không quan tâm đến môi trường xung quanh: Trẻ có thể ít hoặc không quan tâm đến những gì xảy ra xung quanh.
Kết Luận
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của tự kỷ là rất quan trọng để có thể can thiệp và hỗ trợ trẻ một cách hiệu quả. Nếu bạn nghi ngờ con mình có các biểu hiện của tự kỷ, hãy tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế hoặc chuyên gia tâm lý để được đánh giá và hỗ trợ kịp thời. Việc can thiệp sớm có thể giúp trẻ phát triển các kỹ năng cần thiết và cải thiện chất lượng cuộc sống.